Çok değil, şöyle 150 yıl kadar geriye gidelim. Biraz düşünelim. Devlet-i Ali topraklarındayız. Yıkılmaya yüz tutmuş bir imparatorluk. Bir Rum adasında, Sakız adasında 4 yaşında çocuk. Ve isyan patlak vermiş. Ne olacağı belli değilken, kimsesiz ortada kalmışken, tanımadığı birileriyle yola çıkıyor. Nereye gittiğini zaten bilmez 4 yaşındaki çocuk. Şeker verip kandırılmış da değil üstelik. Silah sesleri, patlamalar, çığlıklar. Şimdinin çocukları gibi psikolojisi de bozuldu mu kim bilir. Belki köle olarak satılacak. Belki de evlatlık verilecek. Detayları nelerdir bilmeyiz ama sonunda kimin yanına evlatlık gitti biliriz.
Koca Mehmet Hüsrev Paşa. Bu paşa da kim? Sonradan Osmanlı’nın Vezir-i Azamı, Sadrazamı, 2. adamı, başbakanı olacak Paşa. Yaşadığı topraklardan kan ve gözyaşıyla çıkmasına şans denirse evet, şanslı. Çocuk sevgisiyle bilinen bir paşaya evlatlık olmak. Paşa’nın kendi çocuğu olmamış ama 10 kadar kimsesiz çocuğu, çocuğu bellemiş. Okutmuş, büyütmüş, vatana millete hayırlı evlat etmiş. İbrahim Ethem’de 4 yaşından beri Paşa’nın yanında alacağını almış.
Sen kalk devşirme bir çocuk ol. Paşa’nın yanında eğitim al. Yetmesin 2.Mahmut gözetiminde Fransalara git. Yetmesin Louis Pasteur ile sınıf arkadaşı ol. Ecnebi memleketlerde, o yaban ellerde sınıfını derece ile bitir. Daha sonra da Osmanlı’da çağdaş anlamda maden mühendisi ol. Yetsin mi? Tabii ki yetmesin. Yüksel bir de hariciye ( dışişleri) bakanlığı yap. Ticaret bakanlığı yap. Maarif (eğitim) bakanlığı yap. Maksat çeşit olsun babında valilik de yap. Berlin büyükelçiliğinden de geri kalma tabi. Eh bu kadar yükselmişken Padişahımız Efendimiz Sultan Abdülhamid seni Sadrazam olarak atasın. Ama unutma sen kimsin? 4 yaşında topraklarından alınmış, belki de bir asinin Rum çocuğusun.
Demek ki olay Rum olmakta değilmiş. İşin içinde başka işler de varmış. Mesela zeka, mesela azim, mesela çalışma. Osmanlıda bunun gibi devşirme hikayeleri çoktur da bizim hikayemiz şimdi başlıyor. Dedik ya başlıkta “sıra dışı” bir devşirme çocuğu diye. Bizim Sadrazam İbrahim Ethem Paşa’nın oğlu “Osman Hamdi Bey”
Osman Hamdi Bey
Babasının sıra dışı yaşamına biraz değindik. Tabi biz kısacık anlattık ama içerisinde daha ne hikayeler vardır deyip geçiyoruz Osman Hamdi Bey’e. Hayatını anlatıp çok detay vermek istemiyoruz. Ama şu kadarını söyleyelim Kadıköy’ün ilk belediye başkanıdır kendisi. Belli mi olur bu bilgi belki bir bilgi yarışmasında karşınıza çıkarsa katkımız olsun. Çünkü ön plana çıkarmak istediğimiz yönü ressamlığı. Ressam işte demeyin Fransa’da -ki zamanın en ünlülerinden Jean Leon Gerome’dan– eğitim alır. Hani heykeli dikilesi, güzel insan Prof. İlber Ortaylı Hoca’mız diyor ya “Ders alacağın hocayı sen seçip bulacaksın ve ders almak için çalışacaksın”. Osman Hamdi Bey’de İlber Hoca’nın böyle diyeceğini erkenden anlamış olacak ki gidip Gerome’nin çıraklığını yapmış. Çırağa geçmeden ustadan bir eser gösterelim. Neden usta olduğunu belki daha iyi anlatmış oluruz.
Biz pek anlamıyoruz ama bir usta bir sanatsever herhalde bu eseri anlatmak için bir kitap yazardı.
Sözü de fazlaca uzatmaya gerek yok aslında. “Kaplumbağa terbiyecisi” tablosuyla tanıdığımız Osman Hamdi Bey’in doğu medeniyetine getirdiği modern ressamlığı tanıyalım. Klasik medeniyete oryantalizmi nasıl entegre etmiş gözleriniz karar versin.
Kuran okuyan kız 1880
Haremde 1880
Ab-ı Hayat Çeşmesi 1904
Cami Kapısı Önünde Konuşan Hocalar
Şehzade Türbesinde Derviş
Kahve Ocağı
İstanbul Hanımefendisi
Cami Önü 1882
Mihrap 1901
Cami Önünde Arzuhalci
Gezintide Kadınlar 1887
Leylak Toplayan Kız 1881
Kaplumbağa Terbiyecisi 1906
Osman Hamdi Bey’in hayatını detaylı okumak için burayı kullanabilirsiniz.
