Bebek sağlığı ile ilgili olarak önceki yazılarımızı buradan okuyabilirsiniz. Bebek sağlığı ileriki yaşam için kritik öneme sahip olduğundan, elimizden geldiğince uzman görüşlerini sizler için araştırıyoruz. Bu yazımızda ise tamamlayıcı besinler ve ek gıda konusunu araştırdık. Ek gıda ve tamamlayıcı besin 1 yazımızı buradan okuyabilirsiniz.
Ek gıdaya başlarken nelere dikkat edilmeli?
Tamamlayıcı besinlere tek çeşitle başlamalısınız. Diğer bir besine geçiş süresi 3 gün olmalıdır. Ayrıca besinler ilk gün az sonra yavaş yavaş artırılmalıdır. Başka gıdaya geçtiğinizde daha öncekileri de yanında vermekte sakınca yoktur. Ama çok çeşitlendirmek sakıncalı olabilir. Unutmayın bebeğin mide kapasitesi yaklaşık 1 çay bardağı büyüklüktedir. Vereceğiniz besin miktarını anne sütünü de hesaba katarak belirlemelisiniz. Besinlere ilk başta püre şeklinde başlanmalıdır. Daha sonra kıyılmış rendelenmiş şekilde verilebilir. 10. aydan itibaren ise doğranmış yiyeceklere başlanabilir. 1 yaşından sonra ise aile ile beraber besinlerin parçalanmış şekillerini yiyebilirler. Bir yaşındaki bebeğin mide kapasitesi bir su bardağı kadardır. Yine ölçülere dikkat etmek gerekir.
Bebeklerin ana besin maddesi anne sütüdür. 9-12 ay arasında enerji ihtiyacının yarısı anne sütünden karşılanır. 2 yaşına kadar ise bu oran yüzde otuzlara kadar düşer. Bu nedenle bebeğin hangi ek gıdayı aldığı büyük önem kazanır. Ayrıca anne sütü enfeksiyonlara karşı korur. Ve yağ içeriği ve enerji kaynağıdır. Özellikle hastalık sırasında ek gıda istemezken bebek, emmeyi isteyecektir. Bu nedenle anne sütü, hastalıkları atlatmak için yine son derece öneme sahiptir. Ayrıca uzun süreli emme ile uzun boy pozitif arasında ilişki vardır.
Bu besinleri verirken dikkat!
-Fındık, çiğ havuç, yaş üzüm gibi kabuklu, zarlı veya çok sert besinler 3 yaşına kadar ezilerek verilmelidir.
-Bitkisel sütlerin besin değeri düşük olduğu için tercih etmeyiniz.
-1 yaşına kadar inek sütü, bal yumurta beyazını vermeyiniz. İnek sütünde yüksek protein olduğu için alerji ve demir eksikliği gibi rahatsızlıklar ortaya çıkabilir. Her türlü çiğ süt ve çiğ sütten yapılan gıdalar verilmez.
-Sindirimi zor olan salam, sucuk, kızarmış ürünler, baharatlı gıdalar kesinlikle bebeklere verilmez.
-Şeker ve tuz ilavesi yapmadan gıdalar hazırlanmalıdır.
-Çay, kahve gibi aromatik içecekler bebeklik hatta çocukluk dönemde dahi verilmesi zararlıdır. Şekerli içecekler bebek dişlerinin çürümesine yol açar. Ayrıca obezite riskini artırdığı bilinmektedir.
-Salamura yapılmış yiyecekler tuz içerdiği için verilmez.
Tamamlayıcı besinlere geçişte bunlara dikkat!
Çocukluk döneminde yaşanılan yeme bozukluklarının büyük kısmı bu dönemdeki yanlış uygulamalardan kaynaklanmaktadır. Bu dönemde beslenme alışkanlıkları kazanılmaktadır. Çocuğun ne yiyeceğine sizin karar vermeniz gerekmektedir. Fakat ne kadar yiyeceğine sizin kontrolünüzde çocuğun karar vermesini sağlayın. Yemek zamanında bebeğe özel zaman ayrılması gerekir. Porsiyonların büyüklüğünü bebeğin mide kapasitesine göre ve çok çeşitli yapmak uygun değildir. Olumlu cümleler kurarak bebeği cesaretlendirmek gerekir. Kesinlikle olumsuz konuşmak ters etki yaratacaktır. Ayrıca bebeğin kendi eline alarak yeme isteğine destek verilmelidir. Belli bir süre sonra kaşık verilerek teşvik edilmelidir. Yemek yedirirken kaşığın çocuğun göreceği şekilde tutulması esastır. Beğenmeyeceği bir yiyeceği zorla yedirmeye çalışmak yine ters etki yapacaktır. Yemek için konuşarak ve oyun oynayarak teşvik etmek olumlu sonuçlar gösterecektir.
- Yiyecekler hazırlanmadan önce kesinlikle malzemeler, tabak, bardak vs. yıkanmalıdır.
- Besinler hazırlanırken fazla yapıp daha sonra yedirmek yerine, az ve taze olarak tüketilmesi uygundur.
- Pişirme haşlama sıcaklıklarına dikkat edilmesi gerekir. Et, tavuk ve yumurta gibi besinler iyi pişirilmelidir.
- Tabakta çiğ ve pişmiş besinler bir arada bulunması iyi değildir. Meyve ve sebzeler bol su ile yıkanıp, kabukları soyulması gerekir.
Aylara göre beslenme önerileri
6-8 ay
- Evde günlük olarak mayalanmış yoğurt verilebilir
- Taze mevsim meyvelerinin püreleri ya da suları verilebilir
- Muhallebi ya da sütlaç (muhallebi hazırlarken şeker yerine pekmez veya küçük meyve parçaları kullanılmalıdır) verilebilir
- Sebze çorbaları: patates, pirinç, havuç, yazın yeşil kabak, kışın balkabağı az pişirilip çatal ile ezildikten ve pürtüklü püre haline getirildikten sonra içine eklenen zeytinyağı ya da bir sıvı yağ ile tuzsuz olarak verilebilir. İçine kıyma ya da et püresi eklenir
- Kıyma, pirinç, bulgur, patates, havuç ile sulu köfte yapılıp, köfteler suyu ile karıştırılıp ezilip püre halinde verilebilir
- Sebze köftesi (kabak, havuç, patates, soğan, kıyma ya da tavuk ciğeri sıvı yağda pişer, içine bulgur ve nohut, yumurta ve un eklenip köfte haline getirilip yağsız, tavada pişirilir) verilebilir
- Yayla çorbası (yumurta, yoğurt ve pirinç ile yapılıp püre kıvamında) verilebilir
- Tarhana çorbası kıyma ile birlikte ve koyu kıvamda hazırlanabilir
- Kabak dolması, etli sebze püreleri verilebilir
- Mercimek, pirinç, bulgur, havuç, patates, domates, kuru soğan, sıvı yağ ile hazırlanan çorbalar ve ekmek verilebilir
- Pastörize peynir (yumuşak kıvamda, tuzsuz tüm peynirler olabilir), yumurta sarısı, pekmez, ekmek ile verilebilir
- Bebek susadı ise, öğün öncesi ya da öğün sırasında ayran, su, taze meyve suyu verilebilir
- Yemekler su ile yedirilmez, boş yere midesini su ile dolacağından yeterli enerji alamaz.
9-12 ay
- Emzirmeye devam ederken aile sofrasına oturabilir (az tuzlu, az salçalı ve baharatsız ev yemekleri)
- Daha önce aldıklarına ek olarak tam yumurta, tavuk, balık, makarna, pilav, baklagiller eklenir.
- Parmak besinleri denilen, haşlanmış sebze ve et parçaları, köfte, peynir, ekmek gibi besinler verilir.
- Kabak, peynir, havuç rendesi içine yumurta eklenip mücver yapılabilir.
12-24 ay
- Peynir, yoğurt
- Sıvı yağ ile hazırlanmış kıymalı (ya da tavuklu) sebze yemeği (patates, kabak, ıspanak gibi)
- Sıvı yağ ile hazırlanan kurubaklagil yemeği (kuru fasulye, nohut gibi)
- Pirinç pilavı, bulgur pilavı, ekmek, makarna
- Kıyma ya da yumurta sarısı, sebze eklenmiş, pirinç ya da bulgur ile hazırlanmış yemekler (kabak dolma, biber dolma, sulu köfte vb.)
- Yoğurtlu çorbalar (tarhana, yayla)
- Izgara köfte
- Yumurta, domates, biber, peynir, sıvı yağ ile hazırlanan menemen
- Yumurta, peynir (ya da domates, biber, patates, havuç gibi) ile hazırlanan omlet
- Mevsimine göre taze sebze, meyve
- İçecek olarak çocuğa kaynatılmış su, ayran, taze sıkılmış meyve suyu, inek sütü verilir.
2 yaş üzeri
- Günde üç kez ailenin yediği besinlerden yer.
- Her verilen yemeğe; kırmızı et, tavuk, balık, yumurta, peynir gibi besinlerden birisinin sıvı yağ ile birlikte katılması besinleri zenginleştirir.
- Günde iki kez ara öğün verilir.
- Ara öğün olarak; taze sebze ve meyve (havuç, domates, yeşil biber, salatalık, elma, şeftali) ya da peynir, ekmek ve ayran, taze sıkılmış meyve suyu, inek sütü gibi içecekler verilir.
- Çocuğa verilen tatlı besinler (şeker, bisküvi, çikolata gibi) kısıtlanır, kola ve benzeri asitli içecekler verilmez.
*Aylara göre beslenme önerileri Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü sayfasından alınmıştır.
